Το «νησί των τρελών»: Η βαριά ιστορία της μυστηριώδους νησίδας-φαντάσματος μεταξύ Περάματος και Σαλαμίνας ~ εικόνες

Στους κατοίκους

του απώτατου άκρου του λιμανιού του Πειραιά, του

Περάματος, όπως και σε εκείνους της Σαλαμίνας, είναι γνωστό ως «νησί των τρελών»: μία νησίδα γης με αρκετό πράσινο και μερικά διάσπαρτα

ερημωμένα κτίρια του 19ου αιώνα χωρίς πόρτες και παράθυρα, που σαν

φάντασμα απλώνεται σιωπηλά στο μέσον της πολυσύχναστης ακτοπλοϊκής

γραμμής που συνδέει το Πέραμα με τη Σαλαμίνα. Ποιος όμως γνωρίζει τη μακραίωνη, αλλά και πιο πρόσφατη ιστορία του; Ο Άγιος Γεώργιος είναι μία νησίδα έκτασης 9.000 στρεμμάτων που

βρίσκεται στα βόρεια του Σαρωνικού κόλπου, ανατολικά της Σαλαμίνας και

ενώνεται με με αυτήν με μία γέφυρα. Διοικητικά ανήκει στον δήμο

Σαλαμίνας. Το αρχαίο όνομα του τόπου δεν είναι γνωστό. Σήμερα ονομάζεται έτσι

από ένα μικρό εκκλησάκι που είναι κτισμένο επάνω στον βράχο. Στο σημείο

αυτό πιστεύεται ότι υπήρχε αρχαιότερος ναός, και ότι το νησί κατοικείτο ή τουλάχιστον χρησιμοποιούνταν ως βάση. Εκεί σήμερα βρίσκονται διάφορα μεταγενέστερα ίχνη αρχαίας Ελληνικής

τέχνης και στρώματα κοχυλιών. Ο Άγιος Γεώργιος στην αρχαιότητα

φιλοξενούσε αποικία των Φοινίκων, οι οποίοι ασχολούνταν με την αλιεία

κοχυλιού και την παραγωγή πορφύρας. Το 1865 δημιουργήθηκε στην νησίδα του Αγίου Γεωργίου λοιμοκαθαρτήριο

με σκοπό την αντιμετώπιση κρουσμάτων χολέρας. Στο νησί παρέμεναν

πληρώματα και επιβάτες πλοίων που προέρχονταν από περιοχές που βρισκόταν σε έξαρση η επιδημία, ενώ από εκεί είχαν περάσει για «κάθαρση» και

μεγάλες προσωπικότητες της Ελλάδας, όπως ο Ανδρέας Συγγρός και η

Πηνελόπη Δέλτα. Το 1924 δέχτηκε περισσότερους από 100.000 πρόσφυγες από την Μικρά

Ασία για κάθαρση, ενώ το τελευταίο κρούσμα χολέρας αντιμετωπίστηκε στο

νησί το 1947. Εν συνεχεία, πέρασε στη δικαιοδοσία του Ναυστάθμου του

Πολεμικού Ναυτικού για τις λειτουργικές ανάγκες του. Σύμφωνα με σχετικό cover story της Espresso, επ' ευκαιρία της

απόφασης της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και

Αποκρατικοποιήσεων , σύμφωνα με την οποία το νησί παραχωρείται στο

Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου: Το πρώτο λοιμοκαθαρτήριο είχε δημιουργηθεί στο λιμάνι του Πειραιά

στις αρχές του 19ου αιώνα και εκεί οι επιβάτες των πλοίων του εξωτερικού από ορισμένα λιμάνια υποχρεούνταν σε ολιγοήμερη καραντίνα, λόγω των

πολλών μεταδοτικών ασθενειών της εποχής και κυρίως της χολέρας. Οι

ρυθμοί όμως με τους οποίους αναπτυσσόταν το λιμάνι ήταν γοργοί και οι

αποθηκευτικοί χώροι πλέον δεν αρκούσαν, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα το

κτίριο του λοιμοκαθαρτηρίου να μεταβληθεί το 1863 σε αποθηκευτικό χώρο

εμπορευμάτων. Ετσι το λοιμοκαθαρτήριο μεταφέρθηκε στο νησάκι του Αγίου

Γεωργίου Σαλαμίνας, όπου όσοι ταξιδιώτες έφταναν από το εξωτερικό στη

χώρα μας υποχρεώνονταν να μείνουν μέχρι και 21 ημέρες. Επειδή η

εγκατάσταση του λοιμοκαθαρτηρίου σε γενικές γραμμές ήταν άθλια, το 1865

μετατράπηκε επίσημα σε Υγειονομικό Φυλάκιο και σύμφωνα με την

εντοιχισμένη ενεπίγραφη στήλη, κατασκευάστηκαν η αποβάθρα, οι δρόμοι και ανακαινίστηκε η παμπάλαια εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Στο λοιμοκαθαρτήριο αντιμετωπίστηκαν κρούσματα χολέρας και χιλιάδες

άνθρωποι πέρασαν τη διαδικασία της κάθαρσης σε συνθήκες συχνά

απάνθρωπες. Είναι χαρακτηριστικό πως μόνο το 1884 δέκα ιστιοφόρα και 25

ατμόπλοια έστειλαν τους 1.239 επιβάτες τους για κάθαρση. Στο ίδιο

λοιμοκαθαρτήριο αντιμετωπίστηκαν οι επιδημίες του 1892, του 1900, του

1911 και του 1913, ενώ μετά τη Ρωσική Επανάσταση (1917) το «νησί των

κολασμένων» δέχτηκε ελληνικούς προσφυγικούς πληθυσμούς. Την επόμενη χρονιά αντιμετώπισε τμηματικά 6.500 στρατιώτες του Δ'

Σώματος Στρατού που είχαν παραδοθεί στους Γερμανούς, είχαν μεταφερθεί

στο Görlitz και μετά τη λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου επέστρεψαν στην

Ελλάδα. Και το 1924 δέχτηκε σταδιακά για κάθαρση περισσότερους από

100.000 Μικρασιάτες πρόσφυγες... Στη διετία 1939-1940 κατασκευάστηκαν νέα κτίρια στην ανατολική άκρη

της νήσου, το σημερινό φυλάκιο του Πολεμικού Ναυτικού, ενώ κατά τη

γερμανική κατοχή (1940-1944) χρησιμοποιήθηκε ως κατάλυμα του ανώτατου

στρατιωτικού προσωπικού. Μετά την αποχώρηση, στις 12 Οκτωβρίου του 1944, οι εγκαταστάσεις του λεηλατήθηκαν και το τελευταίο κρούσμα χολέρας που

αντιμετώπισαν στο λοιμοκαθαρτήριο ήταν το 1947.Επειτα λειτούργησε

ως παράρτημα του Δημόσιου Ψυχιατρείου (γι' αυτό είναι και γνωστό ως «το

νησί των τρελών»), το 1967 παραχωρήθηκε από το Δημόσιο στον Ναύσταθμο

του Πολεμικού Ναυτικού και το 1982 συνδέθηκε με αυτόν με ισχυρή

επιχωμάτωση». Σύμφωνα και πάλι με το δημοσίευμα της Espresso, «στο παρελθόν πολλοί

ιστορικοί ασχολήθηκαν με το νησί του Αγίου Γεωργίου. Μια λεπτομερή

περιγραφή του νησιού, αλλά και των αρχαιοτήτων που υπήρχαν εκεί δίνει ο

μεγάλος Γερμανός ιστορικός και βυζαντινολόγος Karl Krumbacher

1856-1909), όπως την κατέγραψε μέσα από την προσωπική του εμπειρία τον

χειμώνα του 1885». Επιπλέον, το νησάκι είχε επισκεφτεί το 1911 και ο νεαρός τότε

αρχιτέκτονας και σχεδιαστής Charles Edouard Jeanneret, ο οποίος αργότερα έγινε γνωστός με το ψευδώνυμο «Le Corbusier» ως ένας από τους

πρωτοπόρους της σύγχρονης Αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα, ο οποίος

μάλιστα κατέγραψε τις εντυπώσεις του από τον «εγκλεισμό» του στο νησάκι

του Αγίου Γεωργίου κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα. iefimerida.gr

Via